Trang chủ/ Lịch sử - Văn hóa

Nhật Quang  nằm ở phía Đông Nam của huyện Phù Cừ thuộc tỉnh Hưng Yên, Phía Đông giáp xã Chi Lăng Nam (huyện Thanh Miện- tỉnh Hải Dương), Phía Tây giáp xã Đình Cao và xã Tống Phan, Phía Nam giáp xã Tiên Tiến và Tam Đa, Phía Bắc giáp xã Quang Hưng huyện Phù Cừ . Toàn bộ địa giới hành chính của xã được phân thành 3 thôn là Nhật Lệ, Quang Yên, Tân An. 

Theo tư liệu lịch sử để lại thì huyện Phù Cừ ngày nay có lịch sử định cư khá sớm từ buổi đầu dựng nước, giữ nước của dân tộc. Thời Trần thái tông (1252). Mảnh đất Phù Cừ  được gọi là Phù Hoa, thời hậu Lê được đổi từ Phù Hoa thành Phù Dung. Thời Minh Mạng năm thứ 10 (1831) tỉnh Hưng Yên được thành lập. Phù Dung là một trong 8 huyện của Hưng Yên (sau được đổi thành Huyện Phù Cừ, là một trong 8 huyện của tỉnh Hưng Yên) khi hợp nhất tỉnh Hải Hưng, Phù Cừ sát nhập với Tiên Lữ gọi là Phù Tiên thuộc tỉnh Hải Hưng đến kỳ họp thứ 10, Quốc hội khoá IX đã phê chuẩn chia tỉnh Hải Hưng ra làm hai là tỉnh Hải Dương và Hưng Yên theo địa giới hành chính trước khi hợp nhất. Ngày 01/01/1997 tỉnh Hưng Yên được tái lập. Huyện Phù Tiên được chia tách ra thành Phù Cừ và Tiên Lữ. Qua mỗi giai đoạn lịch sử, đơn vị hành chính cấp cơ sở cũng có sự thay đổi. Trước Cách mạng tháng Tám năm 1945, 56 xã (tức 56 làng, làng tương đương với thôn) của huyện Phù Cừ được chia thành 6 tổng

Tổng Cát Dương có 8 xã đó là: Xã Hạ Cát, xã Cát Dương, xã Nhật Lệ, xã Yên Lệ, xã Quang Lệ, xã An Nhuế, xã Đình Cao, xã Văn Xa.

Cách mạng tháng Tám thành công nhân dân xây dựng chế độ mới. Tháng 03 năm 1946 các xã được thành lập trên cơ sở làng. Xã Nhật Quang gồm có 3 làng (3 thôn) đó là Nhật Lệ- Yên Lệ- Quang Lệ. Năm 1947 có sự điều chỉnh địa giới các xã, một số xã được sát nhập và đổi tên thành xã mới. Xã Yên Lệ và xã Quang Lệ hợp nhất gọi là thôn Quang Yên. Kể từ khi huyện Phù Cừ giải thể cơ sở sản xuất tập trung của Huyện là nông trường Tân An, thành lập thôn Tân An ghép vào với xã Nhật Quang. Từ đây  Nhật Quang có 3 thôn: Nhật Lệ- Quang Yên- Tân An.

Đất đai của xã Nhật Quang nằm chung trong vùng đất trũng của huyện Phù Cừ, việc tiêu úng gặp rất nhiều khó khăn, ruộng đất canh tác của xã có độ phì tương đối thấp, phần lớn là bị thôi chua bởi xa non, bạc điền. Khí hậu của xã bị ảnh hưởng của khí hậu vùng châu thổ sông Hồng, nằm trong vùng nhiệt đới gió mùa có 4 mùa rõ rệt: Xuân, Hạ, Thu, Đông, rất thuận lợi cho việc sản xuất lúa và trồng một số loại cây công nghiệp khác như: Mía- đay- lạc và một số hoa màu khác có giá trị kinh tế cao... Tổng diện tích đất tự nhiên của xã là 508,72 ha (tương đương với 1.374 mẫu Bắc bộ). Diện tích canh tác là 320,71 ha trong đó diện tích cấy lúa nước là 319,46 ha. (Đất loại 1 là 112 ha, đất loại 2 là 89 ha, đất loại 3 là 68 ha, còn lại là đất loại 4 và loại 5). Ao, đầm, hồ của xã 44,42 ha.

Hệ thống sông ngòi xã Nhật Quang cũng có nhiều gắn bó với lịch sử quê hương. Con sông Cửu Yên (Nay gọi là Cửu An) bắt nguồn từ mạn xã Phan Sào Nam chảy qua xã Minh Tân, xã Quang Hưng rồi về đến địa phận xã Nhật Quang, sau đó chảy xuôi xuống Ngũ Phúc- Tam Đa rồi đổ ra sông Luộc, con sông này là ranh giới giữa hai tỉnh Hưng Yên và Hải Dương. Ngày xưa con sông Cửu An này là đường giao thông thuỷ rất thuận tiện, trên bến dưới thuyền. Ao bến Đò (Nhật Lệ) vẫn còn là dấu tích của một thời sầm uất. Sông Cửu An đã một thời là ranh giới giữa vùng tạm chiến và khu du kớch (Nhật Quang- Chi Lăng Nam) là hậu phương vững chắc, là chỗ dựa an toàn cho lực lượng kháng chiến xã Nhật Quang trong thời kỳ địch tạm chiếm. Về sản xuất nông nghiệp sông Cửu An còn là nơi để nhân dân trong xã Nhật Quang "Nghiêng đồng đổ nước ra sông" tiêu úng.

Sau hoà bình lập lại, trong quỏ trỡnh cải tạo và xõy dựng chủ nghĩa xó hội nhõn dõn Nhật Quang cựng với nhõn dõn trong huyện đó đáo sông Hiệp hũa từ Nhật quang xuống xó Tống Trõn dài 5,6 km.  Hệ thống mương máng được bố trí hợp lí trong khắp các cánh đồng phục vụ cho việc tưới tiêu, thôn nào cũng có trạm bơm nước bằng điện, việc điều tiết nước thuận lợi cho việc thâm canh tăng vụ.  Sông ngòi quanh xã đã tạo nên dưới thành sông trên thành đường giao thông được trải bằng các vật liệu cứng; giao thông đi lại rất thuận tiện, từ xã có thể xuôi theo đường 202 xuống La Tiến, đi bằng tàu thuỷ đến được tất cả các tỉnh: Hải Phòng- Hà Nội- Nam Định- Ninh bỡnh. Đường liên xã dọc theo đê Cửu An được làm theo dự án giao thông nông thôn cấp huyện, đã có bến xe ô tô đi các nơi  như Hà Nội, Quảng Ninh trong ngày, đầu xã có bến xe bus, đặc biệt là có cả tuyến xe liên tỉnh Bắc- Nam. Từ khi cầu Yên Lệnh được hoàn thành, nhà nước đã làm con đường quốc lộ song song với quốc lộ 38 B chạy từ Tây sang Đông (Hưng Yê- Hải Dương) có một phần qua địa phận xã Nhật Quang, đây là con đường giao thông liên tỉnh giữa các tỉnh Hải Phòng- Quảng Ninh- Hưng Yên nối với các tỉnh phía Nam và ngược lại. Có thể nói hệ thống giao thông nói trên đã góp phần xây dựng nông thôn mới, thuận tiện cho việc giao lưu với các địa phương trong và ngoài tỉnh.

Về phát triển kinh tế, văn hoá- xã hội: Dưới ánh sáng nghị quyết của Đảng. Đảng bộ, chính quyền đã lãnh đạo nhân dân trong xã làm tốt các công trình thuỷ lợi, khai thác có hiệu quả các công trình giao thông, đặc biệt quan tâm đến đời sống nhân dân. Nhật Quang hiện nay đã khác rất nhiều so với ngày xa xưa, những câu ca về cánh đồng Giang, đồng Lục, Ao sông, Hạ Liên, những ám ảnh, phiền muộn lo nghĩ về một miền đất xấu hoang hoá nay đã đi vào huyền thoại. Thay vào đó là những cánh đồng lúa giống mới có năng xuất cao, những vùng cây cao sản có giá trị kinh tế lớn, có giá trị xuất khẩu và tiêu dùng. Ngoài ra xã còn có hệ thống trang trại theo dự án chuyển đổi với quy mô vừa và nhỏ suốt một vùng ven đê từ giáp Quang Hưng chạy dài đến (Ngũ Phúc- Tam Đa), đó là nguồn lợi kinh tế đang được nhân dân khai thác. Hiện nay ở Nhật Quang việc tiếp thu tiến bộ khoa học kỹ thuật chuyển giao cụng nghệ, cách làm ăn mới, đưa giống mới vào sản xuất, thay đổi cơ cấu mùa vụ, tập quán canh tác được đặc biệt quan tâm. Với đức tính cần cù lao động, trên cánh đồng vào những ngày thời vụ trồng cây mùa đông, buổi sáng là những ruộng lúa còn chín vàng, buổi chiều đã là những ruộng ngô- ruộng dưa- ruộng bí, khí thế sản xuất trên đồng ruộng như một ngày hội, đã thực sự trở thành hiện thực trên quê hương đổi mới. Cùng với việc sản xuất  nông nghiệp, xã còn quan tâm đến việc mở mang nghề phụ. sử dụng tốt lực lượng lao động dôi thừa ở nông thôn và góp phần không nhỏ trong việc xoá đói giảm nghèo và vươn lên làm giàu ở địa phương.

Thôn Nhật Lệ trước đây cả làng có nghề phụ là đóng cối xay lúa, sau này xuất hiện máy say xát bằng cơ khí, thì lại chuyển sang nghề mộc, nghề xây, nghề cơ khí nhỏ, có nhiều hộ làm máy say xát, nhiều hộ làm nghề thợ mộc, nghề xây dựng, nghề thêu tranh xuất khẩu và  làm trang trại VAC với mô hình quy mô vừa và nhỏ. Sản xuất nông nghiệp, tiểu thủ công nghiệp được mở rộng đã tạo tiền đề cho thương nghiệp và giao lưu kinh tế phát triển. Từ xa xưa nhân dân trong xã đã buôn bán bằng thuyền trên dòng sông Cửu An. Chợ Trâu là điểm buôn bán ngày trước, hiện nay xã vẫn còn sử dụng. Hiện tại xã có hai chợ rất thuận tiện cho việc phục vụ đời sống nhân dân trong ngày. Xuất khẩu của Nhật Quang hiện nay đang phát triển: mật ong, long nhãn, vải lai, nhãn quả, dưa chuột xuất khẩu, ngô bao tử, bí xanh, bí đỏ.  Xã luôn có kế hoạch cân đối gia súc, phát triển đàn gia cầm  hàng năm có số lượng cao.

Với một nền kinh tế phát triển, cơ sở xó hội và  truyền thống lịch sử  văn hóa của nhân dân trong xã cũng phát triển theo, nó mang đậm nét truyền thống văn hoá Việt Nam mà cốt lõi nền văn minh lúa nước- nền văn minh sông Hồng.

 Nhật Quang cũng như tất cả các xã khác trong huyện Phù Cừ, xã có nơi thờ các thành Hoàng có công dẹp giặc cứu nước gắn liền với quá trình dựng nước và giữ nước của dân tộc. Xã có 3 đình: Đình Nhật lệ - Đình Quang lệ - Đình Yên lệ. Ngày xưa cả ba đình này đều xây dựng to đẹp song đã bị chiến tranh tàn phá và hiện nay chỉ còn dấu tích. Cư dân của xã xa xưa cũng nằm trong tiến trình chung của đất nước đã cùng với các bộ tộc trong khối cộng đồng " Bách Việt" tràn xuống chinh phục đồng bằng Bắc bộ, đã đoàn kết nhau lại đắp đê trị thuỷ chống giặc ngoại xâm. Người dân Nhật Quang chủ yếu là người Kinh theo đạo Phật chỉ còn một số ít theo đạo Thiên chúa giáo. Từ  xưa và đến sau này qua các triều đại, nhân dân ta đều tham gia ủng hộ việc quân lương, vận động các trai làng ra nhập nghĩa quân, góp phần làm lên chiến thắng của dân tộc. Thôn Nhật lệ có 3 miếu: Miếu giáp Tây, Miếu giáp Tiên, Miếu giáp Đông. Tục truyền thờ 3 anh em tướng quân có công dẹp giặc cứu nước đó là: Đại Vương Tôn, Đại Vương Quang, Đại Vương Diệu. Vào những ngày 10 tháng 11 âm lịch hàng năm, tổ chức lễ hội và cũng là kỉ niệm ngày giỗ của 3 anh em tướng quân đã hi sinh. ở thôn Quang Yên cũng có 3 miếu: khu Đông, khu Trung, khu Tây thờ Tam công Đại Vương. Đó là: Đệ nhất vị Kiến thần Đại Vương, Đệ nhị vị Đương Đô Đại Vương, Đệ tam vị Đài Thần Đại Vương, ngày15 tháng 8 âm lịch hàng năm là ngày giỗ của các ông.  Đền Cảm nhân linh từ;  đó là Đền thờ  Nguyên Phi ỷ Lan và thờ phật , nhân dân gọi là chuà Bà.